Na cherta d’identité ladina? Ok dala Junta (mo da Roma la resposta se fajarà aspeté)

Identité y cherta d’identité: la chestiun è debatűda y se tira inant da tröc agn. Forsc demassa. Do che le Stat Talian á metü man da dé fora les chertes d’identité eletroniches, i ladins – desco mendranza de Südtirol – se aspeta ince da podëi avëi so lingaz söl documënt nű. Cina sëgn è chësc “ma” por talian, todësch y inglesc. De ladin n’él ciamò nia lassura. “Co pa sozede val’ de te’?”; “Olá é pa i rapresentanc ladins?”, se damana (y se damana tres danü) i utënc söi social. Na petiziun online söla plata Change.org è gnűda firmada intratan da feter 760 porsones y la ghiranza te chisc ultims mëisc è gnűda afrotanda ince dala politica. Mo co stà pa sëgn les cosses? Gnaral veramënter ciamó mudé valch?

La sbűrla da Balsan

La Junta provinziala á aprové ai 28 de lugio da mené inant al Ministere di afars interns y al Commissariat dl Govern “na proposta dla cherta d’identité eletronica ti cater lingac” – ladin, todësch, talian y inglesc. En colaboraziun cun i parlamentars a Roma, i rapresentanc ladins a Balsan, le Commissariat dl Govern y le Ministere di afars interns él la Junta provinziala che porta inant le proiet dla cherta d’identité eletronica ince por ladin. Recordun che söl documënt eletronich nü él ince n chip cun dac registrá dl titolar, y la cherta pó gní adorada por i sorvisc digitai ziviii dles Aministraziuns Publiches. Aladô dl Statut de Autonomia dl Trentin-Südtirol é i lingac ofiziai le talian, todësch y ladin. Y le ladin é da adoré a usc y por scrit te düc i comuns ladins dla Provinzia de Balsan y te düc i ofizi dl’aministraziun che á da fá cun i ladins. “Insciö él ince important che al vëgnes adoré le ladin sön la cherta d’identité eletronica nöia. Chësc é na reconescënza importanta y ghirada por nosc grup linguistich” spliga le assessur Daniel Alfreider.

Püch suzes te chisc agn

Le ladin söla cherta d’identité foss por i ladins sambëgn n arichimënt y aumentass le prestisc por le lingaz dla uma. Indere, sce an ciara zoruch, spo s’intënun che le problem é bele gnű afronté deplü iadi, ince dala “SVP Ladina”. Zënza gran suzes. Al fo le 2010 canche l’assessur ladin da inlaota, Florian Mussner, incunda l’introduziun dl ladin söla cherta d’identité te Gherdëna y Badia. Passa 20 espresciuns ladines dla cherta fo gnüdes laurades fora dal Istitut Cultural Ladin Micurà de Rü. Cinamai l’avocatura dla provinzia a dé so bëgnsté. “Chësc ie n gran var inant per nosta populazion ladina ajache l ie n recunescimënt dla mendranza a livel aut, n documënt recunesciù a livel naziunel y nternaziunel” dijo Mussner. Diesc agn è passà. Y sozedü n’èl nia. La domanda è restada a Roma, stlüta te na lada. A ci moda? Degügn ne sà.

“Al vëgn lauré inant”

Jarala a finì ince chësc iade insciö, tla desmentianza? An spera de no, mo i segnai ne incorajëia nia. Do la dezijiun dla Junta gnará indo en iade la proposta menada inant al Comissariat dl Govern por che ince le Ministere di afars interns pois dé jö so arat y porté inant la chestiun. “Le proiet de na cherta d’identité de cater lingac vëgn porté inant da de plü perts adöm al presidënt Arno Kompatscher, al senator Meinhard Durnwalder y al assessur regional ladin Manfred Vallazza” dij Alfreider. La Ministra por i afars interns, Luciana Lamorgese, á respognü dan da püch a na interograziun tl Senat a Roma dijon che por la cherta d’identité te cater lingac “vëgnel lauré inant”.

Elmar Burchia

Ti potrebbe interessare